Verslag lezing “Musici tijdens het nazisme” door Fred Brouwers op dinsdag 14 januari 2025

Fred Brouwers, van opleiding licentiaat Germaanse Filologie, is bekend als specialist klassieke muziek bij radio en televisie en presenteerde de Koningin Elisabeth wedstrijd.
Hij is ook auteur van meerdere werken over muziek waaronder het boek “Beethoven in de bunker”.

Tijdens zijn lezing voor een bijna volledig volle zaal toehoorders, vertelde hij verschillende verhalen uit zijn werk, waarover hij soms YouTube-filmpjes liet zien:

* Toen in mei 1945 de Führerbunker in Berlijn werd veroverd door Sovjetsoldaten werden er dode lichamen, documenten, sieraden, … gevonden, maar ook een uitgebreide collectie 78-toeren platen van Hitler met muziek van Wagner, Buchner, Beethoven en andere bekende muziekschrijvers ook van ‘verboden’ homoseksuele, Russische en joodse componisten  (Mendelssohn, Offenbach, Rachmaninov, Tsaikowsky,…). Alhoewel Hitler deze ‘Untermenschen’ naar de concentratiekampen of naar psychiatrische instellingen stuurde, kon hij wel genieten van hun muziek.
* Robert Stolz, zeer beroemd als componist van operettes , aria’s en filmmuziek smokkelde joodse onderduikers over de grens.

* Richard Strauss, die aangesteld werd als voorzitter van de Nazistische Reichsmusikkamer, kon de deportatie verhinderen van zijn joodse schoondochter en kleinkinderen. Hij bleef ook samenwerken met een ander jood, Stefan Zweig. Na een onenigheid hierover met Goebbels heeft hij zijn ontslag als president van de ‘Kulturkammer’ ingediend.  

* Elly Ney, een pianiste, was een hevige fan van Hitler en zijn nationaalsocialistische partij. Zij begon en eindigde elk concert met de Hitlergroet en las tijdens haar optreden stukken voor uit ‘Das Kampf’. Ook wou ze dat er geen joodse musici haar begeleiden bij haar concerten.

* De familie van een joodse muzikant moest het touw betalen waarmee hij werd opgehangen nadat hij werd gemarteld en veroordeeld tot de dood.

* Voor een bezoek aan het getto Theresienstadt door een delegatie van het Internationaal Rode Kruis, werden vele joodse dwangarbeiders afgevoerd naar andere concentratiekampen. De Nazi’s bouwden nepcafé’s, winkels, scholen en speelplaatsen en stelde dit kamp voor als een modelstad. Op die dag zong ook een koor van gevangenen voor de inspecteurs het ‘Requiem van Verdi’. Naar het schijnt heeft toen een Duitse commandant gezegd dat de koorleden hun eigen dodenmis aan het zingen waren. Daags na het bezoek zijn alle koorleden afgevoerd om vergast te worden.

* De Pools joodse pianist Wladyslaw Szpilman werd opgesloten in het getto van Warschau. Hij schreef er een boek over, dat de basis vormt voor de film “The Pianist” van Roman Polanski: dwangarbeid, overleven in het getto, de opstand in het getto, onderduiken, bijna gearresteerd maar toch kunnen overleven dankzij de hulp door de Duitse kapitein Wim Hosefeld.

Achteraf konden de toehoorders zijn boek nog aanschaffen en ook nog napraten bij een drankje in het foyer.

Jacques

Foto's: klik hier