Over de liefde raken we niet uitverteld of uitgezongen. Vriendschap lijkt wel het ondergeschoven broertje van de grote romantische liefde. Wetenschapster Marie-Anne Vanderhasselt schat de vriendschap wél naar waarde en wijdt er haar neurologisch onderzoek aan. Wat blijkt? Vriendenrelaties zorgen voor een langer en kwalitatiever leven. En omdat wij bij Neos oude en nieuwe vriendschappen koesteren, wilde Neos-directeur Martin De Loose daar het fijne van weten.

Martin: Zoveel mogelijkheden tot contact en je toch soms zo eenzaam voelen. Het is de keerzijde van het drukke digitale tijdperk. Wat vroeger zo gemakkelijk scheen - spontane contacten op straat – heeft vandaag een duwtje in de rug nodig.

Marie-Anne: Veel heeft uiteraard te maken met onze manier van leven. We brengen minder tijd buitenhuis door, gaan minder naar verenigingen en we stellen ons vaker de vraag ‘Wat heb IK nodig?’ en vergeten zo dat wat ons écht gelukkig maakt, het contact met de ander is. Het klinkt wat ouderwets maar iemand helpen, kan een mens gelukkig maken.

Als mensen zomaar uitgenodigd worden op een straatfeest, kunnen ze zich daar toch eenzaam voelen. Dat verandert helemaal wanneer ze dat straatfeest samen organiseren en afspraken maken. ‘Hoe gaan we het aanpakken?’ Dat samen naar iets toewerken, zorgt ervoor dat je je beter geïntegreerd voelt. Het ‘eigenaarschap’ werkt heel motiverend en zo wordt de beleving ervan en de band tussen de aanwezigen helemaal anders.

De schaamte voorbij

Martin: Het sleutelwoord – dat intussen ook een modewoord is geworden - is verbinding. Klinkt eenvoudig maar is complex.

Marie-Anne: Als je eenzaam bent, ben je hypersensitief voor gevaren. Je brein is daar heel alert voor en zet zich schrap tegen afwijzing, het gevoel van er niet bij te horen. En hoe eenzamer je wordt, hoe moeilijker het wordt om verbinding te maken en hoe langer iemand alleen is, hoe moeilijker het is om de stap te zetten.  Denk maar aan de coronatijden. Mensen worden moe als ze lang alleen zijn en zijn dan ook steeds minder geneigd om naar buiten te gaan. Terwijl als  je afspreekt met iemand en je lacht, dan krijgt je allemaal hormonale shots waardoor je gemotiveerd wordt om dit opnieuw te doen en je hebt nadien ook veel meer energie. Het is veel meer dan dat maar het start dus wel met initiatief nemen en elkaar in levende lijve te zien.

Martin: Die sociale verbondenheid heeft volgens jouw onderzoek een grote invloed op je welbevinden.

Marie-Anne: Het gevoel ergens bij te horen en met stress te kunnen omgaan, zijn meebepalend om gemotiveerd te blijven om een gezonde levensstijl aan te houden. Er spelen dus drie componenten: gedrag, psychologie én sociaal contact.

Vandaag is de slinger een beetje doorgeslagen naar de zelfzorg. Wat heb IK nodig om me goed te voelen. Je ziet dat bijvoorbeeld in de fitnessrage. Doe je dat in je eentje dan heb je gesport, wat uiteraard goed is, maar de kans dat je met al je stress blijft zitten, is groot. Sport je samen, blijf je nog even hangen aan de toog voor een praatje, neem je wat tijd voor de ander, dan wordt ook je brein gezonder en fitter. Zelfzorg, het bewuste ME-time dat nu zoveel gepromoot wordt, moet je zeker aanvullen met WE-time. Investeren in de kwaliteit van je relaties zorgt voor een langer én gelukkiger leven. De frequentie van samenkomen met mensen die je vertrouwt en waar je jezelf bij kan zijn, blijkt een voorspeller voor je bescherming tegen depressie. Met anderen praten, eerlijk durven zijn, de schaamte en emoties voorbij, het kan helend zijn.

Oude en nieuwe vrienden

Martin: Vaak gaan vriendschappen al een hele tijd mee, nieuwe netwerken uitbouwen blijkt moeilijker.

Marie-Anne: Klopt. Scoutsvrienden bijvoorbeeld gaan vaak een heel leven mee. Tegenover hen staan we ook een pak minder kritisch. We hebben met hen een gezamenlijk geheugen dat de vriendschap alleen maar versterkt. Maar ook dan kan het moeilijk zijn om de vriendschap te onderhouden. We hebben het allemaal zo druk en dan twijfel je ‘Zou ik wel naar dat weekend in de Ardennen gaan?’ Mijn antwoord: natuurlijk, het zal je energie geven maar hou het simpel, leg de lat niet te hoog, investeer in het moment van samenzijn. Het hoeft niet het perfecte plaatje te zijn, gewoon wat hamburgers op de barbecue is ook ok.

Voor nieuwe vriendschappen ligt het wat complexer en dat vraagt meer tijd. Neem die tijd, Ontdek wie je ligt en bouw dan aan die vriendschap. Neem initiatief, wees je bewust en doe het in kleine stapjes.

Vriendschapsverdriet

Martin: Soms loopt een vriendschap ongewild af. Mensen worden plots ‘geghost’. Iemand met wie ze dachten een goede band te hebben, verdwijnt uit hun leven zonder uitleg. Die teleurstelling kan pijn doen.

Marie-Anne: Dat lijkt dan heel sterk op liefdesverdriet. Vriendschap is een soort liefde en bestaat uit genegenheid en aantrekking tot de ander. Vriendschap is de meest onderschatte vorm van liefde, zegt Uus Knops. Je kan een romantische partner hebben maar een goede vriend is veel meer dan dat. Als we geluk echt willen begrijpen, zullen we ook vriendschap en sociale connectie beter moeten begrijpen. Dat verklaart ook meteen waarom alleenstaanden zich soms zo goed in hun vel voelen. Vaak is dat omdat ze kunnen terugvallen op een kwalitatief sociaal netwerk.

Martin: Sommige mensen doen zich stoer voor ‘Ik heb niemand nodig’ maar ontdooien dan als een ijsblok als er kinderen in de buurt komen. En nu iedereen met de smartphone in de hand zit, wordt de drempel om contact te leggen alsmaar hoger.

Marie-Anne: Er komt altijd een beetje durf bij te pas om nieuwe contacten te leggen. Het is niet zo moeilijk maar je moet het wel leren. Ook als iemand zich slecht voelt. Je moet niet meteen denken dat je een oplossing moet bieden. Je moet er gewoon voor zorgen dat de emotie een plaats krijgt en tonen dat je hier en nu tijd hebt… Dat zijn vaardigheden die je kan leren. Dat is een gedeelde en gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Ouders, school, overheid en samenleving. Iedereen dus.

Blauwe zones

Martin: Het gezondheidsdenken evolueert gelukkig: naast onze fysieke en psychische is er nu  een toegenomen bewustwording rond onze sociale gezondheid.

Marie-Anne: Wij houden van veiligheid en vertrouwen. Dat is de basis van alles. We hebben nood aan een veilig netwerk waar verbinding kan ontstaan en waar je je kan ontplooien.  Dat kan bijvoorbeeld perfect in het verenigingsleven.

In de wereld zijn er een paar ‘Blauwe zones’, gebieden waar mensen opvallend lang  - meer dan 100 jaar - en gezond leven. Opmerkelijke vaststelling: in die gebieden is het gevoel om tot een gemeenschap te behoren sterk aanwezig. Ouderen voelen er zich langer een deel van het geheel en zijn tot hoge leeftijd sociaal actief.

Martin: Als we weten waar een deel van oplossing ligt, hoe komt het dan dat overheden er zo weinig op inzetten?

Marie-Anne: Goede vraag. Nochtans zou het inzetten op sociale gezondheid zich meteen terugbetalen in verminderde uitgaven voor de gezondheidszorg. En soms zit het in kleine dingen. Zet banken in het park geen twee meter naast elkaar maar tegenover elkaar. Zo creëer je meteen een uitnodiging tot gesprek…